Organy podatkowe bardzo restrykcyjnie podchodzą do prawa do odliczania VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi. W związku z tym odmawiają prawa do pełnego odliczenia VAT w sytuacji, gdy pracownik firmy (np. przedstawiciel handlowy) parkuje służbowe auto pod swoim domem. Ich zdaniem, dopóki mamy do czynienia z czynnikiem ludzkim, zawsze istnieje potencjalna możliwość wykorzystania tego pojazdu do celów prywatnych. Jednak sądy administracyjne uważają inaczej.
Zasady odliczania VAT
Obecnie podatnik VAT, zgodnie z ogólną zasadą, ma prawo do odliczenia 50% podatku VAT od wydatków na pojazdy samochodowe. Należy podkreślić, że ograniczone prawo do odliczenia VAT w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi dotyczy tylko sytuacji, gdy pojazd używany jest zarówno do celów związanych z opodatkowaną działalnością gospodarczą, jak i do celów prywatnych.
Natomiast gdy samochód wykorzystywany jest wyłącznie do opodatkowanej działalności gospodarczej, podatnikowi przysługuje odliczenie w 100%. Przy czym aby można było odliczyć 100% kwoty VAT, muszą być spełnione dodatkowe warunki, a mianowicie:
1) sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą (złożenie zgłoszenia VAT-26) lub
2) konstrukcja tych pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne.
Jak wskazano powyżej, jeśli podatnik uzna, że pojazdy samochodowe wykorzystywane przez niego do działalności gospodarczej używane będą wyłącznie do tej działalności, musi dodatkowo prowadzić (dla tych pojazdów) ewidencję przebiegu pojazdu. W ewidencji tej trzeba szczegółowo określać m.in. cel wyjazdu i opis trasy: skąd-dokąd (art. 86a ust. 7 ustawy o VAT).
Parkowanie samochodu pod domem
W praktyce zdarza się, że firma dopuszcza parkowanie samochodów firmowych pod domem pracowników. Wynika to ze specyfiki ich pracy (np. przedstawiciele handlowi). Pomimo że firmy w tych sytuacjach realizują wymagania określone przepisami ustawy, czyli prowadzą ewidencje przebiegu tych pojazdów, ustalają zasady ich używania oraz dokonują ich zgłoszenia do urzędu skarbowego na druku VAT-26, organy podatkowe odmawiają im prawa do pełnego odliczenia VAT od wydatków związanych z tymi pojazdami.
Twierdzą one bowiem, że do uzyskania prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego od nabycia samochodu osobowego oraz wydatków związanych z jego utrzymaniem nie wystarczy jakikolwiek związek z działalnością opodatkowaną podatnika. Samochód musi być wykorzystywany wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej. Dla celów pełnego odliczania VAT ich wykorzystywanie wyłącznie do działalności musi być rozpatrywane w kategoriach obiektywnych. W ocenie organów, wprowadzenie przez firmę regulaminu oraz nadzoru nad używanymi pojazdami w postaci np. wyrywkowych kontroli nie jest przesłanką do pełnego odliczenia podatku naliczonego. Jak podkreślają, podatnik w takich sytuacjach nie ma obiektywnych możliwości wyeliminowania prywatnego użycia pojazdu przez pracownika.
Jednak warto tutaj podkreślić, że inne stanowisko organy podatkowe prezentują odnośnie odliczania VAT od wydatków poniesionych na samochody o konstrukcji wskazującej na ich podstawowe przeznaczenie do celów gospodarczych, wykluczającej ich użycie do celów prywatnych lub powodującej, że ewentualny użytek do tych celów będzie nieistotny. W takim przypadku parkowanie tych samochodów w miejscu zamieszkania pracowników nie wpływa na wysokość prawa do odliczenia VAT. Tak uznał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 12 maja 2016 r., nr IBPP2/4512-112/16/WN.
Korzystne orzeczenia sądów
Ze stanowiskiem organów podatkowych nie zgadzają się natomiast sądy administracyjne. NSA w wyroku z dnia z 21 lutego 2017 r., sygn. akt I FSK 1201/15 uznał, iż parkowanie samochodu poza siedzibą firmy nie oznacza automatycznie, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej. Jest tak pod warunkiem, że możliwość parkowania pojazdu poza siedzibą firmy była uzasadniona specyfiką prowadzonej działalności, określona została w wewnętrznych regulacjach i podatnik zapewnił mechanizmy kontroli przestrzegania wykorzystania pojazdów wyłącznie dla celów związanych z działalnością gospodarczą.
Sprawa, którą zajmował się NSA, dotyczyła podatnika, który we wniosku o interpretację wskazał, że na potrzeby działalności używa pojazdów samochodowych. Pracownicy podatnika otrzymali do dyspozycji służbowe samochody osobowe i przemieszczają się tymi samochodami po kraju. Podatnik nie ma możliwości przechowywania samochodów w miejscu swojej siedziby, więc pracownicy zaczynali i kończyli dzień pracy w miejscu zamieszkania. Złożył on w urzędzie skarbowym informację VAT-26 i prowadził ewidencję ich przebiegu. Ponadto ustalił zasady wykorzystywania pojazdów, wykluczające ich użycie do celów prywatnych przez pracowników oraz nadzorował użytkowanie samochodów wyłącznie do celów działalności gospodarczej (poprzez weryfikację ewidencji przebiegu pojazdów i zastosowanie systemu GPS). Zdaniem podatnika, przysługiwało mu nieograniczone prawo do odliczania VAT od wydatków związanych z tymi samochodami. Sprawa ostatecznie, po skardze kasacyjnej organu podatkowego, trafiła do NSA. W ocenie Sądu, w rozpatrywanej przez niego sprawie istniały uzasadnione stanem faktycznym podstawy do odstąpienia od zasady, że wykorzystanie samochodu służbowego na dojazd z miejsca zamieszkania do miejsca pracy powinno być traktowane jako dokonywane na osobiste potrzeby pracowników. Przyjmując taką ocenę Sąd miał na względzie, że przedmiotem zapytania podatnika był dojazd pracowników (przedstawicieli handlowych) samochodami służbowymi z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania pracy, w sytuacji gdy pracownik rozpoczyna i kończy dzień pracy pod swoim mieszkaniem.
Korzystne orzeczenia w omawianym zakresie wydał także NSA w wyroku z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt I FSK 1180/15 oraz w wyroku z dnia 5 października 2017 r., sygn. akt I FSK 113/16.
Z orzeczeń tych wynika, że w sytuacji gdy podatnicy zdecydują się odliczać cały VAT od wydatków na pojazdy samochodowe, które są parkowane (garażowane) w miejscu zamieszkania ich pracowników, a organ podatkowy odmówił im prawa do pełnego odliczania VAT, mogą dochodzić swoich praw na drodze sądowej.
Ocena sposobu wykorzystania samochodów służbowych powinna być dokonana z uwzględnieniem tego, czy stan faktyczny pozwala na stwierdzenie, że nie tylko zachodzi potencjalna możliwość użycia samochodów służbowych do użytku prywatnego, ale czy w rzeczywistości samochody te są wykorzystywane dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą podatnika. Dopóki bowiem mamy do czynienia z tzw. „czynnikiem ludzkim”, zawsze istnieje potencjalne zagrożenie, że dany pojazd może zostać wykorzystany do celów innych niż związane z działalnością podatnika. Okoliczności tej nie da się całkowicie wyeliminować, chodzi zatem jedynie o stworzenie takich mechanizmów i wprowadzenie takich zasad używania pojazdów, które dadzą maksymalną gwarancję wykorzystania ich wyłącznie w działalności gospodarczej.
Z wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 2 czerwca 2016 r., sygn. akt I SA/Wr 191/16 (orzeczenie nieprawomocne)
Gazeta Podatkowa nr 100 (1454) z dnia 14.12.2017