Małżonek na umowie zlecenia w firmie – nie jest „osobą współpracującą” dla ZUS (interpretacje ZUS 2025)

ZUS w 2025 r. potwierdza linię interpretacyjną: małżonek wykonujący odpłatnie czynności na podstawie umowy zlecenia w firmie współmałżonka podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca, a nie jako „osoba współpracująca”. W praktyce oznacza to naliczanie składek od faktycznie wypłaconego wynagrodzenia ze zlecenia – zamiast ryczałtowych podstaw właściwych dla współpracujących.

1) Skąd to wynika w przepisach

Tytuły do ubezpieczeń społecznych są zamkniętą listą. Jednym z nich jest umowa zlecenia (art. 6 ust. 1 pkt 4), zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy do dnia jej rozwiązania (art. 13 pkt 2). Osobę współpracującą z osobą prowadzącą działalność definiuje art. 8 ust. 11, zaś kluczowy art. 8 ust. 2 przewiduje „zamianę” statusu na współpracę wyłącznie w przypadku pracownika (stosunek pracy). Brak analogicznej regulacji dla zleceniobiorców sprawia, że zlecenie pozostaje odrębnym tytułem ubezpieczeniowym.

2) Stanowisko ZUS: zleceniobiorca ≠ współpracujący (także gdy to małżonek)

Najnowsze interpretacje ZUS z 2025 r. potwierdzają, że odpłatne zlecenie zawarte z małżonkiem w firmie przedsiębiorcy nie nadaje mu statusu „osoby współpracującej”. Ten status dotyczy m.in. pracowników spełniających kryteria z art. 8 ust. 11 – ale nie zleceniobiorców. W efekcie składki liczymy jak dla typowego zleceniobiorcy, od kwoty zlecenia.

3) Składki w 2025 r. – o czym pamiętać przy zleceniu dla małżonka

• Minimalne wynagrodzenie w 2025 r. to 4 666 zł (od 1 stycznia). Ma znaczenie m.in. przy obowiązku FP/FS oraz rozstrzyganiu zbiegów tytułów (np. druga umowa zlecenia, etat u innego pracodawcy).
• Fundusz Pracy (FP) i FGŚP przy zleceniu:
  • FP – co do zasady płaci się, jeśli jesteś pracodawcą (zatrudniasz co najmniej jednego pracownika na etacie) i zleceniobiorca podlega emerytalnemu i rentowym, a jego podstawa wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie (przy umowach ze stałą płacą – liczymy w przeliczeniu na miesiąc).
  • Osoba fizyczna, która nie zatrudnia żadnego pracownika, nie opłaca FP za same zlecenia. Spółki/organizacje – opłacają, gdy spełnione są przesłanki.
  • FGŚP – płaci się za osobę „zatrudnioną” również na zleceniu, jeśli z tego tytułu podlega obowiązkowo emerytalnemu i rentowym (są ustawowe wyłączenia, np. wiekowe).
• Dobrowolne chorobowe dla zleceniobiorcy – na wniosek (warunkiem jest objęcie obowiązkowymi społecznymi z tego tytułu).
• Kod zgłoszeniowy – ZUS ZUA z kodem 04 11 (warianty końcówek w zależności od uprawnień), osoba współpracująca – 05 11 (nie dotyczy odpłatnego zlecenia).

4) Gdzie ZUS może zakwestionować zlecenie

5) Checklista dla przedsiębiorcy

• Umowa zlecenia jest odpłatna, zakres zadań i odpowiedzialność odpowiadają naturze zlecenia (K.c.).
• Wynagrodzenie, rozliczenie czasu/rezultatów i sposób nadzoru nie kopiują relacji pracodawca–pracownik.
• Zgłaszasz małżonka do ZUS jako zleceniobiorcę (kod 04 11), a nie jako osobę współpracującą (05 11).
• Weryfikujesz, czy w danym miesiącu powstaje obowiązek FP/FGŚP (status „pracodawcy”, podstawa ≥ minimalne wynagrodzenie, ewentualne wyłączenia).
• W razie zbiegu tytułów (np. etat u innego pracodawcy, druga umowa) – sprawdzasz zasady pierwszeństwa i minimalnych podstaw.
• Przechowujesz dokumenty potwierdzające realne wykonanie zlecenia (raporty, korespondencja, rozliczenia godzin/rezultatów).

Podsumowanie

Dla firm rodzinnych odpłatna umowa zlecenia z małżonkiem może być bezpiecznym i kosztowo przewidywalnym rozwiązaniem – o ile faktycznie jest to zlecenie, a nie ukryta umowa o pracę. Dzięki potwierdzonej linii interpretacyjnej ZUS składki naliczamy od realnego wynagrodzenia z umowy, a nie na zasadach ryczałtowych „współpracującego”. Warto jednak każdorazowo przeanalizować organizację pracy i dokumentację, by uniknąć ryzyka przekwalifikowania.